🌻 ประยงค์ : ผลิดอกเหมือนออกผล

            

ผลิดอกเหมือนออกผล

เหลือง..กลม..มน..กระจะกระจิด

พรูพรั่งดังเนรมิต

กระจิริดน่าติดใจ

ดอกเอ๋ย...เจ้าดอกประยงค์

เจ้าละเลยลืมหลงที่ตรงไหน

จึงไม่บานให้เห็นเช่นใครใคร

เหลือเพียงกลิ่นกรุ่นไกลให้รัญจวน...ฯ

ประยงค์ [Chinese rice flower - หอมไกล]
วงศ์ : Meliaceae

ไม้ดอกหอมต้นนี้จัดอยู่ในวงศ์เดียวกับลางสาดและลองกอง ถือเป็นไม้ไทยในวรรณคดีอีกต้นหนึ่งที่กวีนิยมเขียนถึง ปรากฎในบทชมไม้ใน กาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศน์ตอนหนึ่ง  รำพึงถึงต้นประยงค์ไว้อย่างเพราะพริ้งว่า

 ประยงค์ทรงพวงร้อย  ระยะย้อยห้อยพวงกรอง
เหมือนอุบะนวลละออง     เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม

ประยงค์เป็นไม้กลางแจ้ง ชอบแดด จัดเป็นไม้โตช้าต้นหนึ่ง ในบ้านเรามีประยงค์อยู่ ๓ ชนิด คือประยงค์ใบใหญ่ ประยงค์ป่า และประยงค์บ้านที่พบเห็นได้ทั่วไป 

บทกวี >> เราจะไปทางไหนกัน

เราจะไปทางไหนกัน...

เมื่อตะวันบอกลาฟ้าใส

เมฆคลุ้มกลุ้มสรวงทวงไทย

ลองไนหริ่งหรีดกรีดร้อง

มืดมนหนทางกลางเถื่อน

ห่างเพื่อนห่วงภัยทั้งผอง

หมดแล้วรุ่งสางทางทอง

ไม่มีพี่มีน้องแล้วบัดนี้

เหลือแต่ลมแล้งแห่งรัก

พัดใจให้ประจักษ์ทุกที่

กราดเกรี้ยวโบกสะบัดพัดวี

เพลงมารอึงมี่อวลเมือง

บทกวี >> โลกสีขาวของหนู

 

โลกสีขาวของหนูอยู่ที่ไหน

มันอยู่ในกระดาษวาดเขียนหนู

หรืออยู่ในชอล์คที่ถือในมือครู

หรือเป็นเพียงคำหรูหรูหนูเคยฟัง

โลกสีขาวอยู่ไหนหนูไม่เห็น  

ตั้งแต่เช้าจรดเย็นไม่เห็นหวัง

เห็นแต่รอยขาดวิ่นอันภินท์พัง

กับคราบอันเกรอะกรังประดังประเด

ลับแววตาฝ่าสายลมจนคมกริบ

เพ่งกระพริบตามทางไม่ห่างเห

โลกวิมุติทรุดซวนแกมรวนเร

เหมือนพ่ายพับกับเสน่ห์แห่งโลกีย์

โลกสีขาวจึงวันนี้กลายสีหม่น

ฉาบทะเลผู้คนอยู่ทุกที่

เกลื่อนความหมองนองน้ำตาล้นราคี

เปล่งประกายความดีด้วยสีดำ 

นิทานชวนเพลิน 🧚‍♂️ กระเต็นน้อยหลงรัง

เช้าวันนี้ อากาศแจ่มใสจริง   กระเต็นน้อยนึกในใจ ขณะกำลังบินเล่นลมเหนือสายน้ำใหญ่ ใกล้รังริมน้ำ

อย่างเพลิดเพลิน 

 

      วันนี้  เป็นวันที่สามแล้วที่แม่นกปล่อยให้กระเต็นน้อยออกหากินตามลำพัง  “ตอนนี้ เจ้าก็ปีกกล้าขาแข็งพอที่จะต่อสู้ชีวิตได้ด้วยตัวเองแล้ว  เจ้าต้องไม่ทำให้แม่ผิดหวังนะ ลูกรัก” นึกถึงคำของแม่แล้ว  ทำให้กระเต็นน้อยต้องขยับปีกบินเร่งความเร็วอย่างลืมตัว  ด้วยความภาคภูมิใจและมั่นใจในพละกำลังของตนเป็นยิ่งนัก 

     ทันใดนั้นเอง กระเต็นน้อยก็ได้ยินเสียงอากาศแหวกวู่มาทางเบื้องหลัง   เมื่อหันไปมองก็ตกใจแทบสิ้นสติ เจ้าเหยี่ยวใหญ่ ศัตรูตัวร้ายของบรรดานกเล็กนั่นเอง   กำลังบินตรงเข้ามาหาอย่างมุ่งร้ายเต็มที่  กระเต็นน้อยบินถลาไปข้างหน้าอย่างไม่คิดชีวิต   แต่ยิ่งบินไป บินไป ก็ยิ่งได้ยินเสียงเจ้าเหยี่ยวใหญ่ดังใกล้เข้ามาทุกที

 

กระเต็นน้อยตัดสินใจบินหักหลบเข้าข้างทาง พุ่งตัวลัดเลาะไปตามสุมทุมพุ่มไม้ลึกเข้าไปในป่าใหญ่ไม่ยอมหยุด บิน..บิน..และบิน ทางโน้นที ทางนี้ที กระทั่งสิ้นเรี่ยวแรงที่จะบินต่อไป... 

      กระเต็นน้อยเหลียวไปมองด้านหลังอีกครั้ง   เหยี่ยวใหญ่หายไปแล้ว  ปลอดภัยเสียที กระเต็นน้อยถอนหายใจอย่างโล่งอก  ก่อนที่จะบินไปเกาะพักยังกิ่งไม้ใหญ่เบื้องหน้าอย่างเหนื่อยอ่อน   อดมองไปรอบ ๆ อีกครั้งไม่ได้ด้วยความหวาดระแวง  และแล้ว...ก็ต้องใจหายวาบ เมื่อพบว่า ที่ที่ตนอยู่ขณะนี้ เป็นที่แปลกตาซึ่งไม่เคยพานพบมาก่อน  แม้กระทั่งแม่น้ำสายใหญ่ที่อยู่ห่างไกลออกไป  ก็ดูเหมือนไม่ใช่แม่น้ำสายเดิมเลย  โอ...ตายละ  นี่มันที่ไหนกันนี่ 

     กระเต็นน้อยเริ่มตกใจกลัว เขาหาทางกลับบ้านไม่ถูกเสียแล้ว เพราะความตกใจ ได้แต่คิดเอาชีวิตให้รอดพ้นเงื้อมมือเจ้าเหยี่ยวร้ายตัวนั้น  จึงลืมจดจำทิศทางเสียสนิท  รู้อยู่อย่างเดียวว่าบินมาไกลเหลือเกิน  ดวงอาทิตย์ก็เริ่มบ่ายคล้อยไปแล้ว อีกไม่นานก็เย็นค่ำ  โอย...แย่แน่ ๆ เลย    กระเต็นน้อยสะอื้นฮั่ก... 

กวีวัจนะ📜 ร้อยกระบวนสำนวนไทย (๑) ร่ายสุภาพ/ฉันท์

โวหารโบราณไทย แทรกแฝงไว้เป็นคติ ก่อดำริโดยชอบ ให้รอบคอบคิดเห็น ยามบำเพ็ญกอปรกิจ  แก่ชีวิตทุกขณะ  รู้ปะทะทางทุกข์ รู้สร้างสุขพอเสพ รู้จักเจ็บจักจำ รู้โถมทำรู้ถอย รู้รอคอยรู้เร่ง รู้ควรเก่งควรหลบ รู้สยบรู้ยอ รู้ควรงอควรหัก รู้ผ่อนหนักผ่อนเบา รู้ทางเขลาทางควร รู้ถี่ถ้วนทางเถิน รู้ดำเนินทางราบ รู้บำราบปรปักษ์ รู้ตอบรักหมู่มิตร รู้ขบคิดครวญใคร่ รู้สงสัยสืบเสาะ รู้ย่างเหยาะเย็นเยือก รู้ว่าเปลือกว่าแก่น รู้ตอบแทนตอบรับ รู้สดับรู้แสดง รู้ระแวงขานไข รู้เปิดใจเปิดปาก รู้ใดกากใดค่า รู้คบค้าเพื่อนมนุษย์ รู้สมมุติสงสาร รู้สราญเริงรื่น รู้หยิบยื่นแก่เขา รู้รับเอาเหมาะสม รู้ทางลมทางหลีก รู้ใครฉีกใครฉก รู้ยอยกชีวาตม์ รู้อำนาจยามใช้ รู้ปลอบใจยามหม่น รู้เจียมตนเจียมอยู่ รู้ศัตรูรู้มิตร หลั่งแง่คิดคมคาย หลากความหมายมากมี แล้วแต่ตีความขบ บ้างซ่อนทบหลายชั้น บ้างแดกดันพอเจ็บ บ้างหนักเหน็บตรงตรง บ้างเจตน์จงปรามาส บ้างประสาทสังสิทธิ บ้างสะกิดให้ฉุก บ้างปลอบปลุกให้สู้ บ้างโจมจู่จับใจ บ้างเลียดไถลเข้าข้าง บ้างสมอ้างเอาเอง ท่านเลบงบอกบท กำหนดข้อคำสอน  เป็นคำกลอนสุภาษิต ให้แง่คิดคำคม บ้างติชมเฉยเฉย เรียกคำพังเพยก็ว่า บ้างอุปมาอุปไมย ยกข้อไขเปรียบเทียบ เรียบเรียงไว้โวหาร เป็นบำนาญแห่งผู้ ชมชื่นหวังเรียนรู้ แบบเบื้องบุรพกาล  ท่านแฮ...

วิชชุมมาลาฉันท์

ตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ คนดีมักไร้ เภทภัยแผ้วพาน

ซื่อกินไม่หมด คดกินไม่นาน อยากอยู่สำราญ อย่าเที่ยวโกงใคร

ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ ต่างรู้ไส้ใน ซึ่งกันและกัน

จอดไม่ต้องแจว เถื่อนแถวทางตัน ขัดข้องทั้งนั้น ทางสู้ทางหนี

หาเหาใส่หัว เปลืองตัวใช่ที่ ช่วยเขาเราซี หน้าเผือดเดือดร้อน

เอามือซุกหีบ ต้องรีบไถ่ถอน พิษร้ายภัยรอน อย่าวอนหาความ

อย่าหมิ่นทับถม คนล้มอย่าข้าม วันนี้ทรุดทราม วันงามยังมี

 

🌼โมก : หอมละมุนกรุ่นเสน่ห์ทั้ง วงศ์วาน

 

       เหม่อดูหมู่แมกไม้           

        เหตุไฉนดูเศร้าหมอง

        หรือเค้าโมงที่เคยมอง

        เคยจู่จับกลับหายไป

       โมกซ้อนกลีบอ่อนหวาน

       สั่นสะท้านเหมือนจับไข้

       อ่อนระโหยด้วยโพยภัย

      ที่สาดสุมมารุมทรวง

      จากไปไม่เหลือแล้ว

      ประกายแก้วเคยห่วงหวง

      เดือนดับกับแดดวง

      แล้วพฤกษ์ไพรก็หายวับฯ 

โมก [โมกลา โมกซ้อน โมกบ้าน]
วงศ์ : Apocynaceae 

            ไม้ต้นนี้มีเพื่อนพ้องน้องพี่่ร่วมวงศ์เดียวกันเป็นไม้ดอกสวยงามมากมายเช่น ลีลาวดี บานบุรี ยี่โถ ชวนชม รำเพย ตีนเป็ดและพญาสัตบรรณฯลฯ เป็นต้น ลักษณะเด่นอันเป็นเอกลักษณ์ของพืชในวงศ์นี้คือ มียางเหนียว ๆ สีขาวข้นในแทบทุกส่วนของลำต้นที่จะไหลซึมออกมาทันทีที่ถูกสะกิด ซ้ำร้ายกว่านั้น ยางของไม้ในวงศ์นี้บางต้น โดยเฉพาะยางของต้นรำเพย ยี่โถ และชวนชมยังมีพิษเบื่อเมาอย่างร้ายแรง จึงเป็นอันตรายอย่างยิ่งสำหรับเด็ก ๆ ที่อาจสัมผัสหรือเผลอรับประทานเข้าไปโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์

            โมก..เป็นไม้ที่อยู่เคียงคู่กับสังคมไทยมานานแล้วเฉกเช่นเดียวกับไม้ไทยโบราณอื่น ๆ หลายต้น บทประพันธ์เกี่ยวเนื่องถึงไม้โมกและไม้โมกมันที่ปรากฎอยู่ในวรรณคดีไทยก็่มีหลายต่อหลายเรื่องเช่นกัน อย่างเช่นในบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่่ ๑ เรื่อง “รามเกืยรติ์” ที่ว่า

        ไก่แก้วจับแก้วขันขาน
        กระเหว่าจับกระวานส่งเสียง
        เค้าโมงจับโมกมองเมียง
        นกหกจับเหียงเคียงจร

๑๑ เหตุผล💎 ทำไมสุนทรภู่จึงยืนหนึ่งในฐานะกวีเอกเสมอมา..

ย้อนความหลังครั้งเก่าเงาอดีต ทั้งจารีตประเพณีที่สูญหาย

อีกสีสรรพ์วรรณคดีที่พริ้งพราย กับลวดลายนิทานเนิ่นนานมา

เพราะหนังสือถูกทัพดิสรัปชั่น มาห้ำหั่นจนสูญหายไปต่อหน้า

จึงสืบสานพอให้รู้ผ่านหูตา ตามประสาคนเก่า..อยากเล่าให้ฟัง...

คงจะมีคนสงสัยกันบ้างว่า ทำไมกวีเอกอย่างสุนทรภู่ถึงได้รับการยอมรับและยกย่องกันเป็นอย่างมาก ทั้งที่ไทยเรามีกวีฝีมือเยี่ยมและวรรณคดีชั้นครูอยู่มากมาย  วันนี้ เราจะมาดูกันว่า กระบวนกลอนสุนทรภู่มีความโดดเด่นอย่างไร ถึงทำให้ท่านยืนหนึ่งตลอดมา…..

รื่นไหลดังสายน้ำ

งดงามด้วยลีลา

อหังการ์เปี่ยมล้น

แยบยลในการเล่า

ปลุกเร้าจินตนาการ

แตกฉานในสัมผัส

เด่นชัดในในอารมณ์

อุดมสุภาษิต

สื่อชีวิตแนบเนียน

เขียนภาษาตลาด

ปราชญ์แห่งการใช้คำ

บางที นี่อาจจะเป็นบทสรุปงานของท่านภู่หรือสุนทรภู่ที่เรารู้จักกันดีในฐานะกวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ท่านถือเป็นกวีสี่แผ่นดิน คือเกิดในสมัยรัชกาลที่ ๑ แล้วมีชีวิตอยู่ต่อมาจนถึงรัชกาลที่ ๔  ท่านเกิดและเติบโตมาในรั้ววังหลัง เพราะมีแม่เป็นข้าหลวงอยู่ในวัง  ตอนที่ท่านเริ่มโตเป็นโจ๋อยู่แถววังหลังนั้น เป็นช่วงต้นรัชกาลที่ ๒ ที่ถือกันว่าเป็นยุคทองของวรรณคดีไทย  เพราะสังคมเริ่มสงบ เริ่มฟื้นตัวจากพิษสงครามกับพม่า   มีการติดต่อค้าขายกับฝรั่ง แขก จีน ไทยไปทั่วกรุงสยามสมัยนั้น  ท่านสุนทรภู่คงมีโอกาสคลุกคลีกับนักเดินทางและคนเรือสินค้าที่ขึ้นล่องผ่านแม่น้ำเจ้าพระยาเข้ามา ท่านจึงซึมซับความรู้เรื่องราวต่าง ๆ จากโลกภายนอกอย่างกว้างขวาง  ประกอบกับในรั้ววังหลังก็คงมีการละเล่น ร้องรำทำเพลงกันเป็นประจำ เช่น เล่าขานวรรณคดี ขับเสภา เล่นกลอนสักวา การละครฟ้อนรำ  บรรเลงมโหรีปี่พาทย์ สิ่งเหล่านี้ สุนทรภู่คงคุ้นเคยเป็นอย่างดี  เมื่อรวมกับนิสัยรักเรียนเขียนอ่านของท่าน  จึงไม่แปลกอะไรที่ท่านจะมีความรู้แตกฉานด้านการใช้ภาษาและสามารถนำออกมาใช้อย่างเชี่ยวชาญ…

ทีนี้ มาดูกันทีละข้อว่ากลอนของสุนทรภู่มีความโดดเด่นอย่างไร

🌸 เล็บมือนาง : เล็บนางนามแม่นี้..มีนัย

เล็บมือนางสะอางโฉม
ยามลมโลมกลางฟ้าใส
กิ่งก้านแม้แกว่งไกว
ยังชูช่ออรชร
แรกขาวแล้วพราวผ่าน
สู่แดงฉานไม่หยุดหย่อน
ผีเสื้อ..หมู่ภมร
เข้าจู่จับระยับตา...ฯ

เล็บมือนาง [Rangoon Creeper]
วงศ์ : Combretaceae

          พันธุ์ไม้โบราณดอกหอมของไทย  รู้จักกันดีอย่างน้อยตั้งแต่สมัยกลางยุคกรุงศรีอยุธยามาแล้ว จัดเป็นไม้ไทยในวรรณคดีที่มีการพรรณาถึงดอกเล็บมือนางอยู่หลายเรื่อง ดังปรากฎในลิลิตพระลอว่า..
          
"เล็บมือนางนี้ดั่ง    เล็บนาง เรียมนา
ชมม่านนางหวังต่าง        ม่านน้อง
ชมพูสไบบาง                   นุชคลี่ ลางฤา
งามป่านี้ไม้ปล้อง             แปลกปล้องคอศรีฯ

บทกวี >> ใดจักเปรียบปานแม่ ผู้พระในเรือน

๐ ตักข้าวใส่ปากแม่ คำเดียว

บุญห่มรักกลมเกลียว แน่แท้

บาตรพระตักหลายเที่ยว ยังอาจ บุญโรย

ใดจักเปรียบปานแม่ ผู้พระในเรือนฯ

๐ แต่เล็กจนแก่กร้าน ใจกาย

หอมห่วงมิวางวาย ลูกแม่

หมายลูกอยู่สุขสบาย เป็นหนึ่ง

ตนเหนื่อยหนาวหนักแปล้ ห่อนคิดเคยครวญฯ

๐ ยามเจ็บยามป่วยไข้ ใจตรอม

ใครห่วงจนผ่ายผอม เผื่อด้วย

เพื่อลูกแม่ยินยอม ทุกอย่าง

ลูกเจ็บแม่อยากช่วย เจ็บแม่แทนเองฯ

สาระนิทาน ชุด ไม้ไทยใจดี 🌿 "ไผ่น้อย..ธรรมดา"

ในป่าเบญจพรรณ
มีพันธุ์ไม้ใหญ่น้อย นับร้อยนับพัน
พ่อแม่พี่น้องของฉัน
ต่างเกิด โต ตาย ที่นั่น เสมอมา

ฉันเป็นพืชตระกูลหญ้า
แต่ต้นโตกว่า เลยเรียกกันว่า"ไผ่"
ญาติพี่น้องมากหน้า มีหน้าตาแตกต่างกันไป
บ้างใบเล็ก บ้างใบใหญ่
บ้างเป็นพุ่ม บ้างเป็นกอ
แต่ล้วนตั้งลำแบ่งข้อ แตกหน่อที่ตา

เขาว่ากันว่า ฉันคล้ายผู้หญิง
ดูดูก็จริง เพราะฉันอ่อนไหว
ฉันชอบร้องเพลง ฉันชอบลู่ลม
เป็นเหมือนม่าน เหมือนพรม
ช่วยกันห่มไม้ใหญ่

ถึงคราวฟ้าพิโรธ ลงโทษป่าด้วยไฟ
ฉันก็พลอยผสม ระเริงลมเต็มที่
ที่ฉันทำอย่างนี้ เธอคงว่าไม่ดีใช่ไหม

แต่ที่จริงฉันทำเพื่อไม้อ่อน
เขาอ้อนวอนขอเติบใหญ่

ฉันจึงต้องเปิดป่า ให้ใบหญ้าได้ระบัด
เป็นโรงอาหารของสัตว์ นานา

บทกวี >> สองมือแม่นี้ที่สร้างโลก

ถูก!...เธอเป็นผู้หญิงก็จริงอยู่

 แต่เธอคือนักสู้ผู้ยิ่งใหญ่ 

ในมือสองมีแรงคอยแกว่งไกว 

และเป็นขวัญกำลังใจให้ชายชม 

แปลกอะไรชายหรือหญิงล้วนสิ่งสร้าง 

ที่แตกต่างเพียงกายที่เสพสม 

มีเลือดเนื้อมีชีวามีอารมณ์ 

มีเคียวคมแห่งปัญญาค่าเหมือนกัน 

ใครอ่อนโยนเข้มแข็งหรือแกร่งกว่า 

ก็แค่คำกล่าวหาด้วยเดียดฉันท์ 

ตราบท้องฟ้าอาทิตย์ยังคู่จันทร์ 

ความสำคัญคือยังอยู่เป็นคู่ชิด 

ใครเท้าหน้าเท้าหลังก็ช่างเท้า 

ทุกการก้าวเท้าทั้งสองต่างครองสิทธิ์ 

ที่จะเดินที่จะย่ำนำชีวิต 

ตามแต่จิตคิดหวังที่ตั้งมา 

บทกวี >> ขยะ

จะนิ่งเฉยอยู่ทำไมหนอใจเจ้า

ในน้ำเน่ายังมีจันทร์ให้ฝันหรือ

สองมือเจ้าก็แคล่วคล่องทั้งสองมือ

ไยไม่รื้อร่องวิบัติให้พลัดไป

ในน้ำเน่าเงาจันทร์สิงก็จริงอยู่

แต่คงความหดหู่หรือมิใช่

เมื่อขยะปฏิกูลพอกพูนไทย

ขยะในใจคนก็ล้นตาม

ก่อกาลีผีร้ายย่างกรายเกลื่อน

ให้แปดเปื้อนประชาชนอีกล้นหลาม

ต้องจำยอมจ่อมจมสังคมทราม

กับสำนึกเหยียดหยามประณามตน

ที่ทนทานทบท่าวระทมทุกข์

สาละวนเสพสุขทั้งใจหม่น

ปล่อยเมฆร้ายผลาญพร่าฟ้าเบื้องบน

ให้ฟ้าหมองเยี่ยมยลแต่อนธกาล

วันนี้แสงเรื่อเรืองแห่งเมืองรุ้ง

เริ่มทิ้งคุ้งโค้งระยับกลับถึงบ้าน

เคืองระคายแค้นคามาเนิ่นนาน

กลับฉายฉานปรัศนีย์ที่ควรคิด